Nagrody i festiwale:

MFF Toronto 2012 – sekcja Contemporary World Cinema
MFF San Sebastian 2012 – Wyróżnienie w sekcji Horizontes Latinos
FF Amazonas 2012 – Najlepszy Film oraz Najlepsza Aktorka
MFF Hawana 2012 – Wyróżnienie Jury
MFF Guadalajara 2013 – Nagroda FIPRESCI
8. Festiwal FILMY ŚWIATA ALE KINO+

REŻYSER O SWOIM FILMIE

Weronika da Silva Fernandes właśnie skończyła studia i rozpoczyna nowy etap swojego życia, w którym musi zmierzyć się z codziennymi problemami dorosłości. To był punkt wyjścia dla swego rodzaju intymnego pamiętnika, pisanego w pierwszej osobie, który ja ujawniam światu. Akcja rozgrywa się w mieście moich narodzin i dorastania, Recife, z którego zachowało się we mnie mnóstwo wspomnień, uczuć, zapachów i obrazów. Recife to środowisko Weroniki. Chciałem opowiedzieć o moim mieście, o tym, jak podupadło i jak pozostaje zniszczone.  Chciałem opowiedzieć o tym, jak Recife się zmieniło, poprzez intymność mojej bohaterki.

WYWIAD ze scenarzystą i reżyserem filmu WSZYSCY MĘŻCZYŹNI WERONIKI
Skąd pomysł by zrobić film o problemach młodej dziewczyny z wielkiego miasta? Kiedy miałem dwadzieścia kilka lat chciałem robić film, w którym mógłbym zobaczyć na ekranie samego siebie. W tamtych czasach, za rządów prezydenta Fernando Collora, kino brazylijskie było martwe, a produkcja filmowa śmiechu warta. Minęło kilka lat i zacząłem rozmyślać o tym, jak bardzo uwielbiam kobiece postacie w kinie –Cabirię z NOCY CABIRII i Giuliettę z GIULIETTY I DUCHÓW Felliniego, Monikę z WAKACJI Z MONIKĄ Bergmana, BlancheDuBois z TRAMWAJU ZWANEGO POŻĄDANIEM Kazana – i marzyłem o tym by stworzyć kobiecą postać na ich miarę. Najpierw napisałem opowiadanie opowiadające o Weronice i jej życiu w Recife. Z wyjściowego pomysłu – idzie na plażę przemyśleć swoje życie – zacząłem rozwijać historię, w której dziewczyna nawiązuje bliską relację z morzem – a Recife jest z morzem bardzo związane. Nie jestem już tak młody jak byłem 15 lat temu, chciałem więc sprawdzić co jest ważne dla młodych ludzi w dzisiejszych czasach, jak patrzą na kwestie kiedyś dla mnie ważne. Chodziło mi o osoby w wieku 25-27 lat, już prawie dorosłe. Podczas przygotowań do filmu przeprowadziłem rozmowy z 20 kobietami o porównywalnym do Weroniki statusie społecznym.

Czy od samego początku Weronika miała być psychiatrą?
Tak, miała być psychiatrą i miała uwielbiać morze. Bardzo ciekawe jest to, że wywiady potwierdziły pewne prawdy, co do których ja miałem wątpliwości: że ludzie są coraz bardziej indywidualistami i coraz mocniej ze sobą rywalizują. Z drugiej strony ludzie młodzi mają więcej wolności by decydować o tym, co chcą robić: są bardziej wolni w pracy, w miłości, w kwestiach seksu, bo ich rodzice wychowywali ich w mniej represyjny sposób. Wolność osobista jest szersza, ale jednocześnie żyjemy w społeczeństwie, które wymaga od ciebie indywidualizmu i rywalizacji oraz tego, że jak najszybciej określisz się zawodowo. Te trzy elementy są bardzo ważne by zrozumieć życie wewnętrzne Weroniki, kobiety, która musi się ustatkować, bo skończyła studia i nie może już się tłumaczyć, że jest studentką. Musi dorosnąć bo jej ojciec jest coraz starszy. Musi zadecydować jak będzie wyglądało jej życie seksualne, czy założy rodzinę – musi zadecydować, jak będzie wyglądało jej całe życie. Żyje w społeczeństwie, w którym relacje społeczne są bardziej poziome niż pionowe. Weronika szuka przestrzeni na analizę własnej sytuacji pomiędzy pracą w szpitalu, chorym ojcem, przyjaciółkami, z którymi musi się spotkać, imprezami, na które musi pójść, uśmiechami, które musi rozdać. I to mi się najbardziej podoba: Weronika znajduje tę
przestrzeń w teraźniejszości – szalonej, bolesnej, pospiesznej – i w niej zadaje sobie pytanie co do własnego życia.

Z drugiej strony nie dajesz widzowi żadnych odpowiedzi…
To film, który nie daje odpowiedzi, ale pozwala widzowi współżyć z bohaterką pełną rozterek. W kinie zwykle nie ma miejsca na rozterki i wątpliwości ani na postaci nie z marginesu. Weronika ma dobrą pracę, dom, rodzinę, przyjaciół, uprawia seks, czasem się zakochuje i ma wątpliwości. Czyli jest podobna to większości ludzi mieszkających na tej planecie! (…) Zé Maria, ojciec Weroniki, jest chory i ta informacja sprawia, że dziewczyna musi zmierzyć się z uczuciem pustki i faktem, że wszyscy umieramy. Jaka była geneza postaci ojca? Po pierwsze ojciec ma zarówno imię męskie (José) jak i żeńskie (Maria), aby pokazać, że dla Weroniki jest on jak matka i ojciec jednocześnie. Ojciec reprezentuje Brazylię komunistyczną, syndykalistyczną, w której myślało się o innych i inaczej myślało się o społeczeństwie, gdzie można było pójść do centrum miasta i tam pospacerować, można było mieszkać w godnych warunkach – Brazylię bardziej ludzką, która powoli znika. Weronika została wychowana w poszanowaniu tej Brazylii, gdzie się słucha frevo, gra na gitarze, może czasem czyta się Lenina. Ale kiedy opuszcza uniwersytet zderza się z Brazylią dnia dzisiejszego i jest to dla niej szokiem. Postać ojca istniała od samego początku pracy nad scenariuszem, podobnie jak imię głównej bohaterki – Weronika, czyli „prawdziwy obraz”. Chciałem by mój film był prawdziwym obrazem jakiejś konkretnej osoby.

W twoich filmach kwestie, o których się nie mówi, są fundamentalne dla dramaturgii
opowieści. Jak to jest we WSZYSTKICH MĘŻCZYZNACH WERONIKI?
Wszystko tkwi w szczegółach. Na przykład w relacji Weroniki z Gustavo. Pamiętam kwestię Blanche DuBois z TRAMWAJU ZWANEGO POŻĄDANIEM: „Śmierć… Przeciwieństwo pożądania”. Taka jest Weronika: za każdym razem, gdy uczucie straty staje się silniejsze dziewczyna uprawia seks, jest niczym Eros i Tanatos – ale żadna kwestia w filmie o tym nie mówi. Nie mówi się też nigdy o samym Recife, mieście pełnym urbanistycznego chaosu, rozwijające się w zupełnie nieplanowany sposób, o głośnych ulicach, skomplikowanym ruchu drogowym, wysokiej przestępczości – ten chaos społeczny powoduje jednocześnie chaos wewnętrzny postaci. Łatwo jest rozmyślać o życiu, kiedy otacza się krajobraz do tego odpowiedni – dużo trudniej, gdy otoczony chaosem starasz się rozwiązywać własne problemy. Nieład i dezorientacja miasta ma wpływ na psychikę bohaterki. W jednej ze scen Weronika gra na gitarze, po czym spogląda przez okno i widzi ogromny budynek, głośnego potwora, który pochłania muzykę i całą poezję, na którą dziewczyna stara się przełożyć swoje życie. O tym też się nie mówi na ekranie.

Jak wybierałeś aktorów odtwarzających główne role?
Po pierwsze chciałem aktorów z brazylijskiego regionu Nordeste, by nadać filmowi lokalny rys. Hermila Guedes (Weronika) jest z regionu Pernambuco, którego stolicą jest Recife, João Miguel (Gustavo) jest z regionu Bahia, a W.J. Solha (Zé Maria) pochodzi z regionu Paraíba. Cała trójka wnosi do filmu specyficzny akcent i sposób patrzenia na miasto. Hermila potrafi sprawić, by Weronika była piękna i brzydka w tej samej scenie, jednocześnie młoda i dorosła. Od czasu mojego debiutu KINO, ASPIRYNA i SĘPY, w którym zagrała małą rólkę, chciałem zrealizować film z nią w roli głównej. Byłem tak pewny, że ona będzie moją Weroniką, że w pewnym momencie zacząłem wątpić czy tak na pewno powinno być. Zorganizowałem zdjęcia próbne z aktorkami z różnych brazylijskich miast, poznałem wspaniałych ludzi. Ostatnią na zdjęcia zaprosiłem Hermilę, której gra tak mnie uwiodła, że nie pozostało mi nic innego, jak dać jej tę rolę. Z João i Solhą była podoba sytuacja – chciałem aktorów „stąd”. Potem z całą trójką rozpoczęliśmy przygotowania, próby, improwizacje. Ćwiczyliśmy prawie miesiąc, 8 godzin dziennie, aż osiągnęliśmy odpowiedni poziom naturalności. Było to bardzo ważne, zwłaszcza dla scen seksu, które filmowaliśmy w spokoju i z czułością.

Do Weroniki-psychiatry przychodzi wielu pacjentów, którzy często mają problem chociażby z wyartykułowaniem swoich problemów. Skąd wzięli się ci wszyscy bohaterowie?
Odwiedziłem wiele szpitali i wielu psychiatrów, siedziałem w poczekalniach by poczuć rzeczywistość publicznych szpitali, rozmawiałem ze specjalistami w dziedzinie. Odkryłem, że wiele osób pisze opowiadania na ten temat, o swoich przeżyciach. Słyszałem wiele historii pacjentów i lekarzy, które przerobiłem potem na fikcyjne historie. Zabrałem aktorów do szpitalnej poczekalni, by poczuli atmosferę tego miejsca. Hermilia pokazała cały swój talent w scenach szpitalnych, gdyż ma dar odgrywania scen zarówno z aktorami, jak i z nie-aktorami, traktuje ich w ten sam sposób.

Ciężko było kręcić w szpitalu?
Mieliśmy do dyspozycji jedynie małą 5-metrową salę, pozostała przestrzeń była użytku ogólnego. Zapraszaliśmy wszystkich tam przebywających do brania udziału w zdjęciach. Nie chciałem żadnej stylizacji, połączenie aktorów i prawdziwych pacjentów nastąpiło naprawdę, choć wymagało to wiele pracy. Zarówno w scenach w szpitalu jak i w tych podczas karnawału zależało nam na takim „błędzie”, na wymieszaniu prawdziwego życia z fikcją, filmowanych tak, by przyprawiały o zawrót głowy. Zaczynałem jako dokumentalista i uważam, że przypadek bardzo pomaga w tworzeniu sztuki.

W twoich filmach nieustannie pojawia się muzyka: w KINIE, ASPIRYNIE I SĘPACH ważną rolę odgrywa piosenka „Serra da Boa Esperança”, PODRÓŻUJĘ, BO MUSZĘ, WRACAM, BO CIĘ KOCHAM zaczyna się utworem „Morango do Nordeste”. We WSZYSTKICH MĘŻCZYZNACH WERONIKI pojawia się frevo i piosenki Kariny Buhr. Jak widzisz muzykę w swoich filmach?
Lubię używać muzyki jako elementu dramaturgii obecnego w danej scenie niczym jedna z postaci. Brazylia jest krajem pełnym muzyki, dźwięcznym, rytmicznym. Muzyka jest obecna w codziennym życiu bohaterki, w pewnym momencie Weronika nawet śpiewa swoim pacjentom. Ścieżka dźwiękowa powstała na bazie postaci. Ojciec Weroniki żyje wspomnieniami: przeszłości, utraconej miłości, dawnego Recife, które teraz chyli się ku upadkowi. Dlatego jego muzyka to polki, mazurki i frevo z dawnych lat. Dźwięki Brazylii, która żyje w jego wspomnieniach. Za to Weronika słucha Kariny Buhr i jej piosenek o miłości, pragnieniu i śmierci. Muzyka, która otacza Weronikę wyciąga na światło dzienne jej egzystencjalne rozterki. Karina reprezentuje współczesną Brazylię, która otacza naszą bohaterkę.

MARCELO GOMES, ur. w 1962 roku w Recife. Brazylijski reżyser i scenarzysta. Przygodę z kinem rozpoczął tworząc klub filmowy w swoim rodzinnym mieście, Recife. Początkowo studiował dziennikarstwo w swoim rodzinnym mieście, po czym dzięki stypendium British Council przeniósł się do Wielkiej Brytanii, gdzie studiował na wydziale filmowym Uniwersytetu w Bristolu. Po powrocie do Recife założył firmę producencką Parabólica Brasil, w ramach której zrealizował kilka krótkich metraży, wielokrotnie nagradzanych. Od wielu lat blisko współpracuje z brazylijskim reżyserem Karimem Aïnouzem. Wspólnie napisali scenariusz do wyreżyserowanego przez Aïnouza filmu MADAME SATÃ, pokazywanego premierowo na MFF w Cannes 2002 w sekcji Un Certain Regard, który stał się międzynarodowym hitem. Razem przygotowali również wideo-instalację na 26. Biennale w São Paulo 2004, zatytułowaną AH! SE A VIDA FOSSE SEMPRE ASSIM (Gdyby życie mogło zawsze tak wyglądać). W 2009 na MFF w Wenecji zaprezentowali swój kolejny film PODRÓŻUJĘ, BO MUSZĘ, WRACAM, BO CIĘ KOCHAM, który otrzymał nagrody m.in. na festiwalach w Tuluzie, Hawanie, Rio de Janeiro, Paryżu i Barcelonie; w Polsce pokazywany był podczas 10. edycji MFF Nowe Horyzonty we Wrocławiu w ramach Międzynarodowego Konkursu Nowe Horyzonty. W 2005 Gomes zrealizował swój pierwszy własny film pełnometrażowy KINO, ASPIRYNA i SĘPY, którego światowa premiera odbyła się na MFF w Cannes w sekcji Un Certain Regard. Film zdobył w sumie ponad 50 różnych nagród na całym świecie, w tym Nagrodę Specjalną Jury na MFF w Rio de Janeiro 2005 oraz Nagrodę Krytyków i Nagrodę Jury na MFF w São Paulo 2005.

Gomes był autorem wielu filmów dokumentalnych dla brazylijskiej telewizji, był również współtwórcą scenariuszy do filmów DOM ALICJI, reż. Chico Teixeira (Berlinale 2007) oraz DESERTO FELIZ, reż. Paulo Caldas (Berlinale 2007). W 2007 przebywał w Berlinie jako artystarezydent na zaproszenie DAAD (Deutsche Akademisched Austauschdienst) w ramach najbardziej prestiżowego międzynarodowego programu stypendialnego dla artystów zajmujących się sztukami wizualnymi, literaturą, muzyką i filmem. WSZYSCY MĘŻCZYŹNI WERONIKI to jego najnowszy pełnometrażowy film fabularny.

FILMOGRAFIA
WSZYSCY MĘŻCZYŹNI WERONIKI (2012)
PODRÓŻUJĘ, BO MUSZĘ, WRACAM, BO CIĘ KOCHAM (2009) (wspólnie z Karimem Aïnouzem)
KINO, ASPIRYNA I SĘPY (2005)
CLANDESTINA FELICIDADE (1998) – kr. metraż
MARACATU, MARACATUS (1995) – kr. metraż

Dystrybucja w Polsce – AP Mañana

Scenariusz i reżyseria: Marcelo Gomes

zdjęcia: Mauro Pinheiro
montaż: Karen Harley
obsada: Hermila Guedes (Verônica), W.J. Solha (Zé Maria), João Miguel
(Gustavo), Renata Roberta (Maria), Inaê Veríssimo (Ciça)
muzyka: Tomaz Alves Sousa i Karina Buhr
producent: João Vieira Jr., Sara Silveira, Maria Ionescu, Chico Ribeiro, Ofir Figueiredo
produkcja: REC Produtores Associados, Dezenove Som e Imagens
kraj produkcji: Brazylia
rok produkcji: 2012
wersja językowa: portugalska (napisy polskie)
czas trwania: 92 min.